Gazprom là con bò đẻ tiền mặt của Điện Kremlin trong nhiều năm. Chỉ riêng trong năm 2021, Vladimir Putin đã nhận được khoản thanh toán trị giá 20 tỷ USD từ “kho báu quốc gia” của mình. Nhưng sau cuộc tấn công vào Ukraine, Gazprom đang tự sát về mặt kinh tế. Niềm hy vọng duy nhất là Trung Quốc?
Cà vạt của Tập Cận Bình bị lệch một cách dễ thấy, nhưng ngoài ra mọi chuyện vẫn bình yên, vui vẻ trong cuộc gặp giữa nguyên thủ quốc gia Trung Quốc và Nga. Con đường tơ lụa mới thành công trọn vẹn, ông Putin ca ngợi nhà xây dựng toàn cầu Trung Quốc tại Diễn đàn Con đường tơ lụa ở Bắc Kinh. Tập Cận Bình đáp lại lời khen ngợi: Ông đã gặp Putin 42 lần trong 10 năm qua và đã phát triển “tình bạn sâu sắc” với người đứng đầu Điện Kremlin. Nhưng trong một trường hợp, Tập đã khiến người bạn thân của mình thất vọng trong nhiều tháng: Putin vẫn đang chờ đợi sự khởi đầu của Trung Quốc cho Power of Siberia 2 – dự án uy tín trị giá hàng tỷ USD được cho là sẽ cứu lấy tương lai của Gazprom.
Bắc Kinh và Moscow thường không ngừng khoe khoang về mối quan hệ kinh tế của họ đã phát triển tốt như thế nào: xuất khẩu của Trung Quốc sang Nga ngày càng tăng. Để bù đắp, Trung Quốc mua nhiều nhiên liệu hóa thạch từ Nga hơn bất kỳ nước nào trên thế giới. Đồng nhân dân tệ của Trung Quốc hiện là ngoại tệ mà cho đến nay hầu hết các giao dịch nước ngoài đều được thực hiện ở Nga. Tỷ lệ này vẫn ở mức rất nhỏ 0,4% vào năm 2022. Hiện lên tới gần 50%. Nhưng không có sự phát triển nào trong số này giúp ích được cho Gazprom, bởi gã khổng lồ khí đốt này cần các đường ống mới.
Khách hàng trước đây phàn nàn
Gazprom là con bò đẻ tiền mặt của Điện Kremlin cho đến khi Nga tấn công Ukraine. Năm 2021, công ty nhà nước này đã giao khoảng 141 tỷ mét khối khí đốt cho khách hàng lớn nhất của mình là châu Âu. Đó là 2/3 tổng lượng xuất khẩu qua đường ống. Một năm sau, Putin đã có thể đảm bảo được khoản thanh toán 20 tỷ USD.
Nhưng cuộc tấn công vào Ukraine đã làm thay đổi tình thế: các khách hàng như Đức, Ý và Ba Lan không còn hợp tác với Nga nữa. Chỉ Hungary và Áo vẫn thực sự kết nối với vòi khí đốt của Nga. Năm nay, Gazprom chỉ có thể cung cấp 25 tỷ mét khối khí đốt cho phương Tây, giảm hơn 80% so với trước đây.
Ngoài ra còn có các vụ kiện từ các công ty như Uniper của Đức. Sau khi chiến tranh bắt đầu, Gazprom đã cắt nguồn cung cấp khí đốt của họ để bắt bí các nhà cung cấp châu Âu và do đó là các chính phủ châu Âu. Việc vi phạm hợp đồng có thể khiến công ty thiệt hại hàng tỷ USD và bị phá hủy. Nhà phân tích năng lượng Andreas Schröder đặt câu hỏi: “Tầm quan trọng của Gazprom đối với Điện Kremlin không còn như trước nữa. Vậy liệu công ty này có thể bị hy sinh vì quan điểm chính trị và chiến lược không?”. “Tôi có thể tưởng tượng rằng trong một vài năm nữa, Gazprom sẽ không còn tồn tại dưới hình thức này nữa. Bạn trải nghiệm điều này lặp đi lặp lại khi một công ty gặp khó khăn và nảy sinh nhu cầu: thông qua việc chia tách, một phần có tương lai sẽ được cứu vãn, phần khác sẽ bị hy sinh.
Khai thác khí đốt như thời Chiến tranh Lạnh
Tình hình tài chính chính xác của Gazprom vẫn chưa được biết vì gã khổng lồ khí đốt này đã không công bố bất kỳ số liệu kinh doanh nào kể từ khi bắt đầu chiến tranh. Nhưng những con số được biết đã vẽ nên một bức tranh ảm đạm: Vào tháng 9, Gazprom báo cáo rằng họ đã khai thác được 179 tỷ mét khối khí đốt trong nửa đầu năm nay. Đây là tỷ lệ sản xuất thấp nhất kể từ năm 1978, theo trang tin độc lập Agentstvo của Nga.
Điều này được phản ánh qua giá cổ phiếu: vào năm kỷ lục 2021, Gazprom đã đạt mức cao nhất mọi thời đại gần 370 rúp. Hiện tại nó là 170 rúp, tương đương 1,66 euro. Nhà phân tích năng lượng người Nga Mikhail Kruschikin viết cho phương tiện truyền thông điều tra độc lập của Nga “The Insider”.
Kết luận của ông thật tai hại: Gazprom đã tự sát về mặt kinh tế thay mặt cho Putin, Kruschikin nói. Cho đến nay, việc vận chuyển khí đốt đến châu Âu không bị trừng phạt và do đó bị cấm. Gazprom tự nguyện tắt vòi và EU đã rút ra hậu quả: từ năm 2027 họ không muốn mua bất kỳ nhiên liệu hóa thạch nào ở Nga nữa.
Trung Quốc phớt lờ Gazprom
Khách hàng lớn duy nhất còn lại ở nước ngoài sẽ là Thổ Nhĩ Kỳ – và Trung Quốc, nếu Power of Siberia 2 được xây dựng. Nhu cầu thì không thiếu. Trong 12 tháng qua, các công ty Trung Quốc đã ký hợp đồng LNG dài hạn với Qatar. Tiểu vương quốc này dự kiến sẽ cung cấp cho Cộng hòa Nhân dân Trung Quốc khoảng 11 tỷ mét khối khí đốt tự nhiên hàng năm.
Trung Quốc cũng mua từ Mỹ, Australia và Turkmenistan: Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đã mua 55 tỷ mét khối khí đốt tự nhiên mỗi năm từ đối tác Trung Á. Sau 10 năm xây dựng, Trung Quốc và Turkmenistan cũng muốn cuối cùng đưa tuyến thứ 4 của đường ống Trung Á-Trung Quốc vào hoạt động: Tuyến D dự kiến sẽ cung cấp thêm 30 tỷ mét khối khí đốt tự nhiên mỗi năm.
Gazprom phải chấp nhận ít hơn. Năm ngoái, Trung Quốc đã mua 16 tỷ mét khối khí đốt tự nhiên thông qua đường ống duy nhất hiện có của Nga tới Trung Quốc, Sức mạnh Siberia 1. Theo ông chủ Gazprom, Alexei Miller, năm nay sẽ là 22 tỷ USD. Công suất tối đa 38 tỷ mét khối dự kiến sẽ đạt được trong hai năm. Một năm sau – tức năm 2026 – đường ống Viễn Đông dự kiến đi vào hoạt động và vận chuyển 10 tỷ mét khối từ đảo Sakhalin sang Trung Quốc.
Đường ống có quy mô Nord Stream
Chẳng đáng là gì so với Sức mạnh của Siberia 2: Siêu đường ống trị giá 100 tỷ euro, dài 2.600 km có thể vận chuyển 50 tỷ mét khối khí đốt tự nhiên mỗi năm từ Bán đảo Yamal giàu tài nguyên ở cực bắc nước Nga qua phía tây Siberia qua Mông Cổ đến Trung Quốc . Quy mô của Dòng chảy phương Bắc sẽ mang lại nguồn tiền mới vào kho bạc của Gazprom và do đó là Điện Kremlin.
Nhưng Trung Quốc đơn giản là không muốn phê duyệt đường ống này, mặc dù truyền thông Nga đưa tin nó đã hoàn thành cách đây 6 tháng khi Tập Cận Bình đến thăm người bạn thân nhất của ông ở Moscow. Không có tiến triển nào kể từ đó và đường ống lớn mới vẫn còn trong tình trạng lấp lửng cho đến ngày nay.
Putin tự tin
Tại sao Trung Quốc do dự vẫn chưa rõ ràng. Cộng hòa Nhân dân đang hết sức quan tâm để đảm bảo rằng nước này không lặp lại sai lầm của Đức và trở nên phụ thuộc vào một quốc gia khác về nguồn cung cấp năng lượng. Điều đó được biết đến. Có thể đó là một chiến thuật đàm phán mà Tập sử dụng để có được mức giá tốt hơn từ Putin.
Trong mọi trường hợp, ông vẫn tin tưởng rằng Sức mạnh Siberia 2 sẽ sớm trở thành hiện thực: “Mọi người liên quan đều muốn dự án”, ông Putin nói trong chuyến thăm Bắc Kinh, theo hãng thông tấn Nga TASS. “Chúng tôi vẫn đang tiến hành triển khai nhưng tôi nghĩ chúng tôi đang có động lực tốt.”
Ban điều hành của Gazprom sẽ có hy vọng rằng Putin đúng, nhưng ngay cả khi đó Andreas Schröder cũng không thể tưởng tượng được sự trở lại của con bò đẻ tiền mặt Nga. Chuyên gia năng lượng giải thích: “Trong các thông cáo báo chí, bạn có ấn tượng rằng Gazprom đang cung cấp số lượng lớn. Ông giải thích rằng việc giao hàng sẽ tăng lên trong tương lai. “Nhưng so với nền kinh doanh châu Âu đã sụp đổ, khối lượng vẫn còn tương đối nhỏ. Cũng không thể đoán trước được khối lượng sẽ tăng gấp đôi hoặc gấp ba vì địa hình khó khăn và khiến việc xây dựng đường ống trở nên phức tạp.”
Nhà phân tích năng lượng người Nga Kruschikin cho biết trong “Insider” rằng Gazprom đã xây dựng đế chế của mình dựa trên xuất khẩu khí đốt sang các nước châu Âu khác. Phương Đông hay việc kinh doanh khổng lồ trong nước đã bị bỏ quên. Nhưng không chỉ khách hàng châu Âu, mà cả khách hàng trong nước cũng tức giận vì họ cũng phải hứng chịu tình trạng sản lượng thấp của Gazprom – và đang đưa họ ra tòa vì vi phạm hợp đồng. Putin đã giết chết “báu vật quốc gia” của mình.
Trung Khoa – (Tổng hợp)
